طراحی فضای آشپزخانه، خواه در یک ساختمان جدید و خواه در نوسازی یک فضای قدیمی، از پیچیده‌ترین قسمت‌های طراحی فضاهای مسکونی محسوب می‌شود.
در طراحی این محیط نه تنها به کاربری بسیار خاص آن، بلکه به وجود چندین جزء از اثاث خانه، لوازم خانگی و دسترسی به الکتریسیته و لوله‌کشی نیز باید توجه کنید. همچنین، آشپزخانه‌ها معمولا مرکز تعاملات اجتماعی و دورهمی‌های خانوادگی هستند؛ پس باید تاحدی راحتی (انعطاف‌پذیری) را نیز فراهم کنند.
اگرچه کاربری آشپزخانه‌ها در گذر زمان تغییر نکرده و ثابت بوده، مفاهیم طراحی این محیط‌ها تاحد زیادی تغییر یافته‌است. اکنون شاهد گذر از آشپزخانههای کوچک و محصور به آشپزخانههای باز یا فضاهای بارمانند هستیم و طرح این فضاها بسته به نوع نگاه افراد به آشپزخانه، بعنوان مکانی برای سرگرمی و مهمانی تبدیل شده است. در ادامه ۸ پیشنهاد در خصوص چگونگی طراحی یک آشپزخانه کاربردی و موفق ارائه شده‌است.
۱. طرح
در نخستین گام طراحی آشپزخانه ارائه تعریف درستی از طرح، جایگذاری کانتر و هریک از لوازم خانگی امری اساسی است. قاعده اصلی در اینجا استفاده از یک سیستم مثلثی شکل است؛ در این سیستم سینک، اجاق‌گاز و یخچال در امتداد سه دیوار مختلف قرار می‌گیرد و یک مثلث را تشکیل می‌دهند.
این آرایش و جایگذاری خاص از تماس مستقیم قسمت‌های سرد و گرم جلوگیری می‌کند و درعین‌حال هر ناحیه آشپزخانه را باتوجه به عمل و رویکرد خاص آن، سازماندهی می‌کند: آماده‌سازی (سینک)، ذخیره‌سازی (یخچال) و پخت‌وپز (اجاق گاز).
در محیط‌هایی نظیر آپارتمان‌های کوچک که آشپزخانه کوچک و فضا محدود است معمولا از طرح آشپزخانه راهرویی اصلاح‌شده، استفاده می‌کنند. در این طرح همه‌چیز درکنار یکدیگر و در یک‌سمت قرار گرفته و اجاق گاز، سینک و یخچال مجاور یکدیگر قرار دارند. اما اجاق‌گاز و یخچال باید در موقعیت‌های مخالف قرار بگیرند تا گرما منتقل نشود.
۲. الگوی رفت‌وآمد (سیرکولاسیون)
رفت‌وآمد درون آشپزخانه یک بخش بنیادی فرآیند است که باید به‌موازات چیدمان تجهیزات، برای آن برنامه‌ریزی کنید.
در این نوع طراحی توجه به چگونگی گذران روزانه کاربر در آشپزخانه و مهمتر از همه در فرآیندهای هر بخش حائز اهمیت است. براساس یک قانون تجربی، رفت‌وآمد یک نفر به ۶۰ سانتی‌متر فضا نیاز دارد؛ البته لازم است بازبودن درب کابینت‌ها و لوازم خانه را نیز درنظر بگیرید که دراین‌صورت به ابعادی فراتر از این ۶۰ سانتی‌متر نیاز خواهیم داشت. لازم است درطول فرآیند طراحی به این نکات توجه کنید و درصورت لزوم، فضای رفت‌وآمد را گسترده‌تر بسازید.
۳. کانترتاپ‌ها
حداقل عمق پیشنهادی کانترتاپ‌ها ۶۰ سانتی‌متر است و ارتفاع سینک نیز باید بین ۸۳ تا ۹۰ سانتی‌متر باشد. یک نکته خوب برای تعیین ارتفاع ایده‌آل یک کانتر مسکونی این است که چنین کانتری باید حدودا ۵ سانتی‌متر پایین‌تر از آرنجی باشد که روی یک سطح آماده‌سازی غذا به‌طور ۹۰ درجه خم شده‌است.
بک‌اسپلش یک پوشش کاشی‌کاری است که نه‌تنها بعنوان تزئین، بلکه برای محافظت از دیوار پشت سینک دربرابر پاشیده‌شدن آب و تخریب سطح دیوار تعبیه می‌شود. ارتفاع بک‌اسپلش در قسمت‌هایی که در تماس با آب قرار می‌گیرند باید حداقل ۱۰ سانتی‌متر باشد.
۴.کابینت‌های دیواری
کف کابینت‌هایی که بالای کانتر نصب می‌شوند، باید در ارتفاع ۱ متر و ۴۰ سانتی‌متری زمین قراربگیرند؛ دراین‌صورت فضای میان قسمت بالایی کانتر و کف کابینت‌های بالایی تقریبا ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر خواهدبود. اگر این نکته را درنظر بگیرید که افراد معمولا روی فضای بالای سینک خم می‌شوند آنگاه عمق ایده‌آل کابینت بالایی ۳۰ سانتی‌متر کمتر از عمق کانتر خواهدبود.
۵. قفسه‌بندی
معمولا آشپزخانه‌ها محل نگهداری از اشیای متنوعی هستند که اندازه‌ها و کاربردهای متفاوتی دارند بنابراین در این محیط به طیفی از ملزومات قفسه‌بندی نیاز دارید. عمق پیشنهادی قفسه نگهداری قابلمه و ماهیتابه‌ها بین 50 تا ۵۵ سانتی‌متر و ارتفاع آن بین ۲۰ تا ۳۵ سانتی‌متر است؛ عمق لازم برای قفسه ظروف و بلورجات ۳۰ تا ۳۵ سانتی‌متر و ارتفاع آن بین ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر است؛ برای نگهداری بطری‌ها و شیشه‌ها باید قفسه‌ای تعبیه شود که عمق آن بیش از ۴۰ سانتی‌متر و ارتفاع میان آن‌ها نیز حدودا ۱۲ سانتی‌متر باشد.
حداکثر ارتفاع بلندترین قفسه از زمین برای شخصی با میانگین قدی ۱۷۰ سانتی‌متر برابر ۱۹۵ سانتی‌متر است. در ارتفاع بیشتر، اشیا به‌راحتی دردسترس نخواهند بود.
۶. میز نهارخوری
در بخش غذاخوری آشپزخانه صندلی‌های نیمکتی تعبیه شده که معمولا اندکی پایین‌تر از سطح کانترتاپ و با عمق ۳۰ تا ۴۵ سانتی‌متری قرار دارند. ارتفاع پیشنهادی میان کف کانترتاپ و قسمت بالایی صندلی حدودا ۳۰ سانتی‌متر است؛ یعنی انتخاب صندلی، نقشی حیاتی در ایجاد یک فضای راحت دارد.
۷. مواد
هنگام انتخاب مواد لازم است دوام و مقاومت آن‌ها نسبت به فرسایش درطول زمان را درنظر بگیرید. برای کانترها استفاده از سنگ‌ها و گرانیت، نسبت به استفاده از مرمرها توصیه می‌شود؛ چراکه مرمرها سطوح نرمی هستند و لکه‌ها را با سرعت بیشتری جذب می‌کنند.
سطوح صنعتی‌تر دیگر مثل: کورین یا سرامیک پروکلین نیز شهرت روزافزونی دارند. بتون صیقلی و جلاداده نیز یک گزینه عالی برای ظواهر مینیمالیستی است؛ زیرا دوام این ماده درصورت محافظت دربرابر آب و آب‌بندی درست بسیار بالاست.
به‌هنگام انتخاب مواد کف و دیوارها، عوامل نگهداری آن‌ها را نیز درنظر بگیرید. بعضی از مواد کف مشهور عبارتند از: انواع سرامیک‌های پروکلینی و سطوح پارکت.
۸. نورپردازی
از آنجایی‌که آشپزخانه درنهایت یک فضای کاری است لازم است بر روی نیمکت‌ها، سینک‌ها و قسمت‌هایی که برای برش و تهیه غذا بکار می‌روند از سیستم‌های نوری استفاده کنید. همچنین استفاده از لامپ‌هایی با دمای رنگی خنک‌تر توصیه می‌شود؛ چراکه این لامپ‌ها بافت و رنگ غذا را با دقت بیشتری نشان می‌دهند.
لوازم روشنایی اضافی نظیر لامپ‌های آویز یا نورهای نقطه‌ای می‌توانند از میان لامپ‌هایی با رنگ‌های گرم انتخاب شوند.
